سقوط هواپیمای سی ۱۳۰

غروب هفتم مهرماه ۱۳۶۰ هواپیمایی نظامی در اطراف تهران سقوط کرد. اگرچه به دلیل اهمیت برخی از مسافران این پرواز، تا چند روز اخبار آن در رسانه‌های کشور منتشر می‌شد و مقامات مسئول درباره شهادت آن جمع ابراز تاسف می‌کردند، اما حقیقت این بود که این فاجعه، بسیاری از معادلات سیاسی و نظامی کشور را تغییر داد.

۷ مهر سقوط هواپیمای حامل جمعی از فرماندهان جنگ (کلاهدوز، نامجو، فلاحی، فکوری، جهان آرا) در سال 1360

پرواز هرکولس سی-۱۳۰ نیروی هوایی ارتش ایران ۱۳۶۰ از اهواز به مقصد تهران، در تاریخ ۷ مهرماه ۱۳۶۰ در نزدیکی تهران سقوط کرد و از ۱۰۰ سرنشین آن تنها ۲۲ نفر (۱۸ مسافر و ۴ کادر پروازی) زنده ماندند. گروهی از برجسته‌ترین فرماندهان جنگ ایران و عراق در این حادثه کشته شدند. در پی موفقیت عملیات ثامن‌الائمه، فرماندهان نظامی برای ارائه گزارش این عملیات به فرمانده کل نیروهای مسلح عازم تهران شدند اما سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ ارتش در منطقه کهریزک تهران، منجر به کشته شدن ولی‌الله فلاحی، جواد فکوری، سید موسی نامجو، یوسف کلاهدوز و محمد جهان‌آرا شد.

شهدای هواپیمای C130 در 7 مهر 1360

اهمیت سرنشینان پرواز یادشده تا جایی بود که ستاد مشترک ارتش، نیروی هوایی ارتش و وزارت دفاع در یک روز با خلأ فرماندهان خود مواجه شدند. این رخداد باعث تغییر یافتن معادلات جنگ شده و طرح عملیات آزادسازی خرمشهر نیز به ۸ ماه بعد از آن موکول شد. برخی کارشناسان معتقدند این سقوط، خرابکاری بوده و در ادامهٔ ترورهای تابستان سال ۱۳۶۰ قرار داشت.

روزنامه اطلاعات روز هشتم مهر در خبری نوشت: «ساعت ۷:۱۵ دیشب یک هواپیمای باری به علت نامعلومی در منطقه میدان تیر کهریزک سقوط کرد. بر اساس گزارش خبرنگار ما به نقل از شاهدان عینی ساعت ۷:۱۵ دیشب بعد از شنیدن صدایی مهیب در نزدیکی کهریزک، روبروی میدان تیر متوجه آتش‌سوزی وسیعی شدیم. بلافاصله برای آگاهی از چگونگی آن به محل رفتیم و مشاهده کردیم یک هواپیما در حال سوختن است و عده‌ای نالان خودشان را از هواپیما به بیرون می‌اندازند.

بلافاصله با کمک عده‌ای از اهالی منطقه برای کمک به مجروحین بسیج شدیم و عده‌ای را که قدرت و توانایی داشتند و سالم بودند از داخل هواپیما بیرون آوردیم. پس از مدتی ۳ هلی‌کوپتر متعلق به ارتش و نیروی هوایی برای کمک و اعزام مجروحین به محل آمدند و در همین موقع ماموران آتش‌نشانی و اورژانس و پاسداران به منطقه آمدند و با کمک برادران ارتش و سپاه مجروحان را با هلی‌کوپتر به بیمارستان‌ها انتقال دادند.

شاهدان عینی به خبرنگار ما گفتند پس از سقوط، هواپیما به مدت چند ساعت می‌سوخت که با کمک ماموران و نیروهای مردمی آتش خاموش گردید در حالی که از هواپیما جز آهن‌پاره چیز دیگری نمانده بود. خبرنگار ما که از هواپیما دیدن کرد گزارش می‌دهد که در اثر سقوط هواپیما جلو و قسمتی از وسط هواپیما از بین رفته و مقداری از دم هواپیما سالم است. شاهدان عینی گفتند ما شنیدیم که هواپیما حامل عده‌ای از رزمندگان مجروح جبهه‌های جنوب و تعدادی از جنازه‌های شهدای جبهه‌های جنوب بوده و از اهواز به تهران می‌آمده است.»

 سقوط هواپیمایی نظامی

مسافران هواپیمای c130 :

در این هواپیما ۹ خدمه پروازی، ۳۳ مسافر، ۴ مجروح جنگی با برانکار، ۵۴ مجروح سرپایی حضور داشتند و ۲۲ جنازه مربوط به کشته شدگان جنگ نیز درون هواپیما بوده‌است.

پس از وقوع این حادثه تنها ۱۸ مسافر و ۴ نفر از کادر پروازی موفق به نجات جان خود شدند.

علت سقوط هواپیمای حامل جمعی از فرماندهان جنگ :

محمود خرم‌دل کمک خلبان این پرواز این حادثه را چنین شرح داده‌است:

پس از ترک اهواز همه چیز مرتب بود تا حدود ساعت ۸ شب به نزدیک کوه‌های حسن‌آباد قم رسیدیم. در این زمان سیستم برق هواپیما به‌طور کامل از کار افتاد و تاریکی همه جا را فراگرفت و تنها چراغ‌های حرم عبدالعظیم دیده می‌شدند. بر اثر قطع برق موتورهای هواپیما نیز خاموش شدند و سیستم هیدرولیک هدایت از کار افتاد.

علت سقوط هواپیمای حامل جمعی از فرماندهان جنگ

فکوری ابتدا به کابین خلبان آمد و با چراغ قوه سعی کرد که مشکل را برطرف کند و بعد برای بازکردن دستی چرخ‌ها رفت. چنین احساس می‌شد که فکوری فهمیده‌است مشکل فراتر از قطع برق است. از آنجا که فرمان هواپیما تریم شده بود هواپیما با سرعتی آهسته و به‌طور افقی به سمت زمین در حرکت بود. به همین دلیل هواپیما در بیابان فرود آمد. از آنجا که یکی از چرخ‌ها قفل نشده بود، هواپیما به یک سمت خم شده و روی زمین کشیده شد.

کمک خلبان با بازکردن پنجره از هواپیما خارج شد و لحظاتی بعد هواپیما با ۸۰۰۰ پوند سوخت منفجر گردید. ۴۵ دقیقه بعد یک بالگرد برای کمک به بازماندگان حادثه به محل آمد.

سرهنگ صولتی سر خلبان پرواز نیز می‌گوید پس از بلند شدن از فرودگاه و طی مسافتی ناگهان صدای انفجاری که ناشی از خرابی‌های برق بود بلند شد و به دنبال آن چهار موتور هواپیما از کار افتاد.

ناخدا هوشنگ صمدی، فرمانده تکاوران دریایی مدافع خرمشهر به مناسبت هفتم آذر روز نیروی دریایی ارتش با روزنامه قانون مصاحبه کرد و علت سقوط پرواز سی ۱۳۰ را شلیک پدافند خودی دانست. وی در سؤال خبرنگار که علت سقوط هواپیمای فرماندهان جنگ را جویا می‌شود چنین پاسخ می‌دهد: «هواپیما را با موشک پدافند زدند و باعث سقوط آن شدند. در آن زمان من و یکی دیگر از فرماندهان ارشد نیز قرار بود با این هواپیما به تهران بیاییم. افضلی فرمانده نیروی دریایی در بندر امام حضور داشت.»

حضرت امام خمینی در پی وقوع این حادثه، با صدور پیامی شهادت آنها را تسلیت گفتند. متن پیام رهبر کبیر انقلاب اسلامی در ادامه آمده است:

متن پیام امام خمینی به مناسبت سقوط هواپیمای c130 و شهادت فرماندهان نیروی ارتش

بسم اللَّه الرحمن الرحیم

إنا للَّه و إنا إلیه راجعون

با کمال تأثر و تأسف خبر دلخراش سانحه هوایى یک فروند هواپیماى نیروى هوایى که حامل شهدا و مجروحین جنگ اخیر بود و منجر به شهادت جمعى از خدمتگزاران به اسلام و ملت شهیدپرور ایران گردید، که در بین آنان تیمسار سر لشکر ولى اللَّه فلاحى، تیمسار سرتیپ نامجو، تیمسار سرتیپ فکورى و آقاى کلاهدوز بودند واصل گردید. اینان خدمتگزاران رشید و متعهدى بودند که در انقلاب و پس از پیروزى با سرافرازى و شجاعت در راه هدف و در حال خدمت به میهن اسلامى به جوار رحمت حق تعالى شتافتند.

امید است که پس از پیروزى شرافت آفرین براى ملت و پس از زحمات طاقت فرسا در راه هدف و عقیده، روسفید و سرافراز به پیشگاه مقدس ربوبى وارد و مورد رحمت خاصه واقع شوند. شک نیست که همه باید این راه را برویم و به سوى حق و سرنوشت خویش بشتابیم؛ پس چه سعادتى بالاتر از آنکه در حال جهاد با دشمنان اسلام و خدمت به حق و خلق و مجاهدت در راه هدف و شرف این راه طى شود. و چه سعادتمند بودند این شهیدان که دیْن خود را به اسلام و ملت شریف ایران ادا نموده  و به جایگاه مجاهدین و شهداى اسلام شتافتند.

اکنون بر ملت ایران و خصوص قواى مسلح است که با شجاعت و قدرت و مجاهدت و افزودن پشتکار، یاد آنان را زنده و به جهاد چون آنان ادامه دهند. و در جبهه و پشت جبهه پیروزى آفرینند و به پیش روند، و دل دشمنان کوردل را که با شهادت هر یک از رزمندگان ما وعده شیطانى به خود مى دهند لرزنده تر کنند و به آنان بفهمانند کسانى که براى هدف و عقیده جهاد مى کنند و از میهن عزیز خود دفاع مى نمایند، از شهادت این عزیزان سستى و هراسى به خود راه نمى دهند.

جوانان رزمنده و شجاع ارتش و سپاه و سایر قواى مسلح پیروان شهید جاویدى هستند که تاریخ مى گوید هر یک از جوانان و یاران او که به شهادت مى رسیدند، رخسار مبارکش افروخته تر و آثار شجاعت و تصمیم در او بارزتر مى گردید، و یادگار شجاعان صدر اسلام هستند که پرچم از دست هر یک از فرماندهان مى افتاد دیگرى پرچم را مى گرفت و به رزم در راه هدف ادامه مى داد.

ما گر چه عزیزان ارزشمندى را از دست دادیم، لکن هدف به قوت خود باقى و فرزندان اسلام با اراده آهنین و تصمیم قاطع از اسلام و میهن عزیز خود دفاع مى کنند، و هر چه بیشتر براى خود و میهن خود افتخار مى آفرینند تا کوردلان و منافقان و پناهندگان در دامن غرب بدانند تا ملت ایران و قواى مسلح شجاع زنده است براى غرب و شرق و غربزده و شرق زده در کشور بقیة اللَّه اعظم جایى نیست.

این جانب این ضایعه اسفناک را به ملت ایران و ارتش و سپاه و سایر قواى مسلح و فرماندهان شریف آنها و به خانواده محترم شهدا تسلیت و تبریک عرض مى کنم. این شهدا و شهداى عزیز ما که در راه هدف و آرمان اسلامى به شهادت رسیدند موجب سرافرازى و افتخار هم میهنان و قواى مسلح و خانواده هاى عزیز خود شدند. از خداوند متعال براى آنان رحمت و براى ملت و بازماندگان شهداى عزیز سعادت و صبر مى طلبم. و السلام على عباد اللَّه الصالحین.

روح اللَّه الموسوی الخمینى

(صحیفه امام، ج 15، ص: 263 و 264)    

مراسم تشعیع شهدای سقوط هواپیمای سی ۱۳۰

سقوط هواپیمای حامل جمعی از فرماندهان جنگ

منبع :بخش فرهنگ و هنر سایت بیتوته